Melde (Atriplex patula) komt in onze bermen veel voor. Herken je ‘m eenmaal, dan zie je ‘m overal terug. Over het algemeen wordt het gezien als onkruid. Toch verdient rode tuinmelde (Artiplex hortensis) wat mij betreft absoluut een plekje in de tuin. En op je bord. Het is een prachtige plant met mooie diep-paars gekleurde bladeren die bovendien heel gezond zijn. Je kunt ze rauw, gekookt of geroerbakt eten.
Makkelijke plant…?!
Tuinmelde (Artiplex hortensis) staat bekend als een gemakkelijke tuinplant. Heb je ‘m eenmaal in de tuin, dan zal hij zich aan het eind van de zomer zelf weer uitzaaien.
Vorig jaar las ik over deze plant toen ik aan het zoeken was naar nieuwe aanwinsten voor in de (moes)tuin. We zaaiden wat zaad in de kas en ook in de volle grond, maar dat kwam nauwelijks uit. Waarom weet ik niet. Uiteindelijk hadden we één plantje. In de moestuin lieten we die groeien en in bloei komen.
Dit jaar is het zaaien beter gelukt. Op de natuurlijke manier. In de moestuin, die in het voorjaar zelfs omgeploegd is, komen we nu her en der rode plantjes tegen. Soms nog piepklein. Het zijn de zaailingen van die ene plant. Het blijkt heel normaal dat tuinmelde zich jaar na jaar spontaan uitzaait. Een aantal van deze plantjes hebben we in de moestuin bij elkaar gezet en anderen kregen een plekje in de voortuin. Ze passen goed bij mijn streven om zoveel mogelijk eetbare planten in de tuin te krijgen.
Prachtige dieprode bladeren
Tuinmelde is er in een groene en rode variant. Ik heb gekozen voor de rode variant, omdat de plant dan meer opvalt. Er staat nu eenmaal vaak meer groen in de tuin.
Die rode bladeren geven ook kleur op je bord. En dat is weer heel gezond. Iedere kleur groente heeft z’n eigen specifieke voordelen, omdat ze per kleurgroep bepaalde vitamines, mineralen of andere micro-nutriënten delen. En de kleur van rode melde, die doet denken aan de kleur van bijvoorbeeld rode kool of rode bietjes, komt bij de meeste mensen niet regelmatig op het bord. Een mooie aanwinst dus. Want afwisseling is heel belangrijk.
Je kunt er van blijven eten
Tuinmelde is ook ideaal omdat je ervan kunt blijven knippen en eten. Door er regelmatig van te snoeien, blijven er ook lekkere jonge blaadjes komen. Ik heb wel gelezen dat ze de neiging hebben om door te schieten, maar daar heb ik nu nog geen ervaring mee. Door ze steeds kort te houden, kun je dat vaak wel zo lang mogelijk tegen houden.
Zelf heb ik er inmiddels drie keer van gegeten. Eén keer als salade met gebakken geitenkaas, één keer als roerbak met halloumi en tenslotte bij wat spiegeleieren.
Gezondheidsvoordelen
Er zijn talloze redenen om rode melde regelmatig op je menu te zetten. Lees maar eens mee:
Goed voor hart en ogen en preventief tegen kanker en veroudering
De hoge gehaltes aan anti-oxidanten, waaronder antocyanines (dit zijn de pigmentstoffen die o.a. planten hun kleur geven) en carotenen werken preventief tegen de vorming van kankercellen en vroegtijdige veroudering. Bovendien bevorderen ze de gezondheid van de ogen en helpen ze ons hart en bloedvaten gezond te houden. Onderzoek heeft laten zien dat het eten van tuinmelde een positief effect kan hebben op het voorkomen van diverse soorten kanker, waaronder darmkanker.
Goed voor hormonen, rode bloedcellen en stofwisseling
De proteïnes, mineralen en vitamines in tuinmelde zijn ook heel belangrijk voor je lijf. Ze zijn nodig voor een goede hormoonhuishouding, voor enzymatische reacties die je lichaam helpen om goed te functioneren. Tuinmelde bevat hoge concentraties ijzer en calcium en deze zijn belangrijk voor de aanmaak van rode bloedcellen, voor de bloedcirculatie en voor de zuurstofvoorziening richting de weefsels en organen. Ook zorgen ze ervoor dat de stofwisseling efficiënt verloopt.
Goed voor de spijsvertering
Net als andere bladgroenten bevat ook tuinmelde veel vezels. Ze zorgen voor het ontstaan van galsappen en voor een gezonde spijsvertering. Ze helpen ook om obstipatie te voorkomen.
Goed voor het immuunsysteem
Tuinmelde bevat een mooie hoeveelheid vitamine C en dat bevordert het immuunsysteem. Dat helpt om ziektes te voorkomen die veroorzaakt worden door o.a. bacteriën en virussen. Vitamine C is ook een krachtige antioxidant en is noodzakelijk voor de aanmaak van witte bloedcellen. Ook uit onderzoek is gebleken dat dat het regelmatig eten van tuinmelde het immuunsysteem kan versterken. Tuinmelde is ook een goede bron van koper en ook dat is nodig voor de vorming van de witte bloedcellen van ons immuunsysteem.
Goed voor de nierfunctie
Door de licht laxerende en vochtafdrijvende werking van tuinmelde helpt het om de nieren te zuiveren en om gifstofen, een overdaad aan zout, water en zelfs vet af te voeren. Dit helpt de nieren om goed te blijven functioneren. Tuinmelde helpt ook om de gezondheid van de galblaas te verbeteren.
Goed voor het bloed
Net als andere leden van de tuinmelde-familie, is tuinmelde geweldig goed voor mensen die een risico lopen op bloedarmoede. Het hoge ijzergehalte helpt het lichaam om de hoeveelheid rode bloedcellen en het HB gehalte hoog te houden. Dit is ook heel belangrijk voor zwangere vrouwen en kan helpen om neurologische schade bij de baby te voorkomen.
Goed voor de ogen
Maculadegeneratie is een leeftijdsgebonden ingrijpende oogziekte waardoor het zicht langzaam minder wordt. Dit kan verschillende oorzaken hebben, waaronder een tekort aan bepaalde vitamines en anti-oxidanten uit voeding. Tuinmelde een een goede bron van betacaroteen, xanthenen en luteïne die helpen om deze aandoening te voorkomen en die het netvlies helpen beschermen tegen cellulaire schade. De carotenen, maar ook de anthocyanines (de anti-oxidanten die o.a. ook bekend zijn van blauwe bessen) helpen staar en glaucoom te voorkomen.
Goed voor hart en bloeddruk
Het feit dat tuinmelde een goede bron van vezels, kalium en koper is, maakt dat het eten van tuinmelde kan helpen om je hart gezond te houden. Vezels helpen om gezonde cholesterolwaarden te houden en zorgen zo voor een goede bloedcirculatie. Kalium helpt om de bloedvaten te verwijden en om de bloeddruk laag te houden. Koper helpt om de bloedvaten elastisch te houden waardoor het risico op hoge bloeddruk wordt verminderd. Koper is ook nodig voor de groei van nieuwe bloedvaten en de aanmaak en opslag van energie in de mitochondrieën (de energiefabriekjes in onze cellen).
Goed voor de botten
Tuinmelde bevat veel mineralen zoals calcium, magnesium, fosfor en mangaan. Deze helpen om de botten sterk en gezond te houden. Uit onderzoek is gebleken dat regelmatig gebruik van tuinmelde de botdichtheid kan verbeteren en kan helpen om osteroporose te voorkomen.
Goed voor de hersenen en het zenuwstelsel
Tuinmelde is een goede bron van ijzer, koper en zink. Deze drie mineralen zijn essentieel voor het welzijn. Koper is belangrijk voor het goed functioneren van de hersenen en het zenuwstelsel.
Waar eigenlijk niet voor?
Als je bovenstaande allemaal leest is er eigenlijk geen goede reden meer om géén tuinmelde te gebruiken. Vroeger werd deze plant ook gebruikt om het bloed te reinigen en daarnaast bij blaas- en nierproblemen, longziektes en als middel tegen bloedingen.
Wanneer beter niet?
Tuinmelde bevat ook aanzienlijke hoeveelheden oxaalzuur. Wanneer je last hebt van nierstenen, galstenen of jicht kun je daarom beter geen of slechts met mate tuinmelde eten.
Gebruik
De manier van bereiden heeft invloed op de hoeveelheid voedingsstoffen in je maaltijd. Het is daarom slim om rode melde op verschillende manieren te gebruiken: geroerbakt, gestoomd of rauw. Eigenlijk kun je tuinmelde gebruiken op dezelfde manieren als je ook spinazie kunt gebruiken.
- Tuinmelde kun je rauw gebruiken als een zomerse salade; in combinatie met andere slasoorten en met verse (rauwkost)groenten. Gebruik hiervoor liefst de jonge bladeren.
- Tuinmelde kun je roerbakken met bijvoorbeeld uien, paprika’s, tomaten etc.
- Je kunt het gebruiken in soep (op het laatst toegevoegd), quiches en andere ovenschotels
- Je kunt er met wat creme fracihe een ’tuinmelde a la creme’ van maken
- Je kunt er een pesto-spread van maken
Bronnen
[1] Rode Melde Korte uitleg over rode melde (Atriplex hortensis) op de website van Weetjes en recepten van de Hortus Populus. Inclusief ideeën van hoe te bereiden.
[2] Melde: If you can’t beat it, eat it!” Heel diepgaan artikel op de website van Rineke Dijkinga over melde. Melde (familie van tuinmelde) wordt vaak gezien als onkruid. Leuk artikel omdat ze van een ‘plaag’ een deugd maakte. Met diepgaande informatie over de gezondheidsvoordelen. En ook de kanttekening over de stoffen die (bij overmaat geconsumeerd) schadelijk voor je kunnen zijn. Rineke geeft daarbij wel aan dat dit soort stoffen in alle planten voorkomen. Variatie is het sleutelwoord voor je gezondheid!
[3] Melde Artikel over Melde op de website van MergenMetz.
[4] Microgroenten Heel interessant artikel op de website van Voedings Advies Rotterdam, waarin melde genoemd wordt om te eten als micro-groenten. Microgroenten worden gegeten (bladeren en steeltjes) in de zaadlob fase. Dat is als de eerste twee of vier blaadjes verschijnen. Ze worden heel vroeg geoogst en ze bevatten extra voedingsstoffen uit de aarde. Microgroenten zijn wetenschappelijk onderzocht en bevatten 40 keer meer voedingsstoffen dan de volgroeide planten.
[5] Melde, een oude groente Artikel over melde als oude groente, op de website van Natuurkeuken – eerlijke keuken & eetbare planten. Uitleg over het feit dat tuinmelde (Atriplex hortensis) een plant is uit de Ganzevoetfamilie. Het is niet hetzelfde, maar wel familie van de melde die in het wild voorkomt, heel groed tegen droogte kan en als onkruid gezien wordt. Deze laatste wordt ook wel Melganzevoet genoemd. Tuinmelde daarentegen kan juist goed tegen natte omstandigheden. De rode variant wordt ook wel rode spinazie genoemd. Met uitleg over de voedingsstoffen en het medische gebruik van tuinmelde.
[6] Health benefits of Orach Artikel op de website Healthbenefitstimes.com over de gezondheidsvoordelen van tuinmelde. Met verwijzingen naar de bronnen.
[7] Anthocyanidinen verlagen LDL-cholesterol Artikel op de website van Natura Foundation over Anthocyanidinen. Dit zijn pigmenten die kleur geven aan o.a. groente. Niet alleen zijn het krachtige anti-oxidanten, maar ze blijken bovendien heel gunstig voor de gezondheid van hart- en bloedvaten.
[8] Super-antioxidant: ’s werelds krachtigste antioxidanten?! Artikel op de website van Gezond’r over vrije radicalen en anti-oxidanten. Met uitleg over vitamines met een anti-oxidantwerking en over diverse soorten anti-oxidanten waaronder diverse die in de blog genoemd worden.
[10] Anthocyanine is goed voor het brein, de ogen en het immuunsysteem Zeer uitgebreid artikel over de voordelen van anthocyanines voor o.a. de hersenen, de ogen en het immuunsysteem. Met een mooi grafisch overzicht van groenten en fruit waarin ze voorkomen. Het is dan meteen duidelijk dat het gaat om dieprood/paars gekleurde groenten en fruit.
