Vasten?

Als in: niet eten? Ja, inderdaad. Vasten is heel gezond.  Voor de meeste mensen klinkt dit heel ongeloofwaardig. Ofschoon vasten iets is van alle tijden, culturen en religies, is het in onze huidige maatschappij geen gangbaar gebruik meer. Veel mensen denken zelfs dat het ronduit ongezond is. Ik vind dat jammer en wil je daarom graag kennis laten maken met de vele voordelen van vasten.

Eet minder vaak

Bijna continu wordt ons voorgeschoteld dat we 3 maaltijden op een dag moeten eten en alsof dat nog niet genoeg is, ook nog eens 3-5 tussendoortjes. Effectief zijn we daarmee bijna de hele dag aan het eten. We zijn het inmiddels zo gewend en we vinden het ook wel lekker, dat ‘snacken’ tussendoor. Maar is het ook gezond? Dat denk ik niet.

Ons lichaam is niet gemaakt om continue te eten. In vroegere tijden was eten lang niet altijd beschikbaar en we zijn geëvolueerd om daarmee om te kunnen gaan. Niet alleen in de zin dat we tijden van schaarste kunnen overleven, maar ook dat ons lichaam dit af en toe nodig heeft om gezond te blijven.

Meer energie zónder ontbijt

Je kunt dus gerust je ontbijt overslaan als je geen honger hebt. Het is onzin dat je dan geen energie zou hebben of dat je je niet zou kunnen concentreren. We zouden het als soort niet overleefd hebben als dat het geval geweest was. Als jager-verzamelaar zou je het dan niet opgebracht hebben om te gaan jagen als je een paar dagen niet gegeten had. Gelukkig is het tegendeel waar: als je een tijdje niet eet, gaat je energieniveau en je concentratie net omhoog.

Insuline laag en vetverbranding omhoog

Niet eten is de ultieme manier om je suikervoorraad op te maken en je insulineniveau laag te krijgen. Daarna zal je lichaam z’n vetvoorraad gaan aanboren. De productie van ketonen wordt gestimuleerd en dat levert extra energie. Je hersenen en je hart werken ook nog eens zo’n 25% efficienter op ketonen dan op glucose. Hou je dus nog meer energie over [1], [2].

Tijd voor lichamelijk herstel

Eten verteren kost je lichaam veel energie. Eet je een tijdje niet, dan kan die energie aan andere dingen besteed worden. Het is één van de redenen waarom vasten heel heilzaam is. Het is niet voor niets dat je vaak geen honger hebt als je ziek bent. Een signaal dat je lichaam zelf afgeeft dat het z’n energie liever in het genezingsproces stopt. Ook bij trauma’s aan het hoofd bevordert vasten het genezingsproces aanzienlijk. Dit is bijvoorbeeld het geval bij hersenschuddingen. Het kan zelfs voorkómen dat je met chronische klachten blijft zitten [3], [4], [5].

Hou je hersenen gezond

Vasten helpt ook om op op lange termijn gezond te blijven. Het werkt preventief tegen allerlei welvaartsziektes en tegen geestelijke achteruitgang. Vasten is heel gezond voor je hersenen. Het zorgt o.a. voor een grotere productie van BDNF (brain-derived neurotrophic factor). Deze proteïne bevordert de groei van nieuwe hersencellen en verbetert de prestatie van bestaande neuronen.

BDNF is belangrijk om hersenprocessen zoals geheugen, leervermogen en het regelen van emoties goed te laten verlopen [6]. Ook is middels dierproeven aangetoond dat het hongerhormoon ghreline, waarvan het niveau stijgt als een aantal uur niet gegeten hebt, de aanmaak van nieuwe (hersen)cellen stimuleert [18]. Maar het gaat verder dan dat. Op allerlei niveaus gebeuren er dingen in je brein op het moment dat er ketonen geproduceerd worden [7]. De details voeren te ver voor deze blog post.

Recycle de troep

Wat voor mijzelf één van de belangrijkste redenen is om te vasten is dat het een proces genaamd autofagie op gang brengt. Het betekent letterlijk ‘zichzelf opeten’, een soort kannibalisme van de cellen. Het is een manier waarop het lichaam schoon schip maakt. Cellen creeren dan membramen die op zoek gaan naar stukjes dode, zieke of uitgebluste cellen. Ze eten deze als het ware op en zetten ze om in energie of gebruiken ze om nieuwe cellen van te maken.

Het is een grote schoonmaak die oude, beschadigde cellen opruimt die anders alleen maar ellende zouden kunnen veroorzaken. Het voorkomt dat je spieren ‘opgegeten’ worden als er geen nieuwe proteïne binnen komt. Na het vasten wordt de aanmaak van nieuwe cellen bevorderd. Het is een uniek staaltje recycling.

Help welvaartziektes voorkomen

Door regelmatig te vasten kun je hierdoor ziektes als Alzheimer, Parkinson of kanker helpen voorkomen [8], [9], [10] of genezen [10.1]. Dit proces van autofagie is een ‘hot topic’ sinds de Japanse celbioloog Yoshinori Ohsumi hiervoor in 2016 de nobelprijs voor de geneeskunde kreeg [11]. Ook op intensive care afdelingen zowel bij volwassenen als kinderen blijkt uit onderzoek dat het beter is om 7 dagen (!) te wachten met het toedienen van voedsel, vanwege dit proces van autofagie. Zelfs en misschien wel met name voor hele zieke en hele jonge kinderen (neonaten) [12].

Hoop

We zagen al dat vasten kan zorgen voor meer energie, snellere genezing van een acute ziekte en het voorkomen van allerlei welvaartsziektes. Maar ook voor mensen die een chronische (welvaarts)ziekte hebben, biedt het hoop. Net zoals een LCHF/ketogeen therapeutisch werkt bij een groot aantal ziektes, zie mijn eerdere blog 4 Aanval op onze welvaartsziekten, geldt dat ook voor vasten. De onderliggende reden is dezelfde; het is allemaal te danken aan de ketonen.

Ook voor epilepsiepatiënten is er hoop. Het is uit de mode geraakt, maar vasten is al heel lang bekend als therapie voor epilepsie. De laatste jaren wordt daar weer onderzoek naar gedaan. Zowel een ketogeen dieet als vasten kunnen als aparte therapie worden ingezet, maar ze kunnen ook worden gecombineerd [13], [14], [15].

Wissel vasten af met overvloed

Een ander belangrijk voordeel van vasten is uiteraard gewichtsverlies, doordat je lichaam je vetreserves zal gebruiken om aan energie te komen. Het kan zelfs helpen om een ‘gewichtsplateau’ te doorbreken als je al een tijdje stil staat met afvallen. Wissel dan vasten af met gezond, ècht eten. Eet tot je verzadigd bent en eet voldoende vet. Dat is heel belangrijk. Je moet je lichaam duidelijk maken dat er geen schaarste is. Anders zal je lichaam in een overlevingsmodus gaan en gaat je verbranding omlaag.

Dr. Jason Fung, inmiddels een autoriteit op het gebied van vasten, zegt het zo: “When you fast: fast! When you eat: eat!” — Als je vast: vast dan ook! Als je eet: eet dan ook! — en ook: “Fast and feast”  — Eerst vasten en daarna feesten — [16]. Dr. Fung heeft een hele serie geschreven over vasten (in het Engels). Hij behandelt eigenlijk alle ins en out, van de geschiedenis van vasten tot wat het doet in ons lichaam en zowat alles daar tussen in. Verder rekent hij af met allerlei fabeltjes die er bestaan over vasten. Zeker de moeite waard om door te lezen [17].

Ketogeen en vasten

Vaak hoor je ook dat mensen die ketogeen eten op een gegeven moment als vanzelf in een soort vasten-patroon terecht komen. Dit geldt met name als je goed naar je lichaam luistert en dus “intuïtief” eet. Hiermee bedoel ik:  ‘Eet wanneer je honger hebt en eet dan tot je vol bent’. Door de volvette maaltijden raak je langer verzadigd en als je honger- en verzadigingshormonen (weer) in balans zijn,  zul je merken dat je niet langer op de 3 vaste tijden op de dag honger hebt. Ketogeen eten is dus een stap op weg naar vasten.

Andersom geldt ook: vasten versterkt het effect van een ketogeen dieet. Het helpt het om je insulinegevoeligheid te vergroten en je hormonen in balans te brengen en om in ketose te raken en/of te blijven.

Zilver en goud

Het ketogene dieet en vasten vullen elkaar dus perfect aan. Ieder voor zich zijn ze zilver en samen vormen ze goud. Als je al wat langer LCHF/ketogeen eet wordt vasten bijna een eitje. Je hebt de ontwenning van koolhydraten dan al achter de rug en je lichaam kan makkelijk overschakelen op vetten. Dat voorkomt ontwenningsverschijnselen en honger. De rest is psychologisch. Het is gewoon een kwestie van de knop omzetten. Als je het wilt, dan kun je het.

Ga aan de slag

Hopelijk geeft bovenstaand verhaal jou de nodige wilskracht als je er wel voor voelt om ook eens te vasten. Het is heel iets anders om aan iets te beginnen als je ervan overtuigd bent dat het gezond is, dan wanneer je daarover twijfelt.

Er is nog zoveel meer te vertellen over vasten. Over andere voordelen, de verschillende vormen van vasten en over de fabeltjes die er bestaan over vasten. Maar ik ga het hier nu even bij laten. Anders komt deze blog nooit af en wordt’ie veel te lang. De rest komt later.

Tenslotte nog dit. Mocht je nu overwegen om eens te gaan vasten; vraag altijd eerst advies bij je huisarts als je medicijnen gebruikt. Maar tegelijkertijd: zorg dat je goed voorbereid en ingelezen bent, voordat je het bespreekt met je huisarts. Verwacht niet dat hij of zij een expert is…

Bronnen

[1] Ketogenic diet – a connection between mitochondria and diet Artikel geschreven door Dr Gabriela Segura, Consultant Cardiologist, waarin de enorme gezondheidsvoordelen beschreven worden van in ketose zijn. Zo werken het hart en de hersenen 25% efficienter op ketonen dan op glucose. Beschrijft dat de gezondheid van onze mitochondriën uiteindelijk onze gehele gezondheid bepaalt en hoe ons dieet en ketonen daar invloed op hebben.  De manier om de helende ketonen in onze bloedcirculatie te krijgen is om een dieet te volgen met veel vet, weinig koolhydraten en gematigd eiwit. Combineer het met vasten om de productie van ketonen te verhogen. “Let fat be thy medicine and medicine be thy fat! ”

[2] Ketosis Makes Your Brain Work Better Een heel leesbaar (Engels) artikel over wat ketonen allemaal voor goeds doen voor onze hersenen. Beschrijft o.a. dat ketonen een veel efficiëntere brandstof zijn voor je hersenen dan glucose. Beschrijft ook de 3 verschillende soorten ketonen. Wil je dieper gaan dan kun je doorklikken naar één van de vele verwijzingen.

[3] Hersenschudding en -kneuzing – lees meer Beschrijft symptomen van een hersenschudding en laat zien dat 20-30% van de mensen met een lichte hersenschudding met langdurige klachten blijft zitten. Zegt dat vasten en het ketogene dieet van groot belang kunnen zijn bij het reduceren van de klachten. In de referenties wordt gelinkt naar het onderzoek van (Watson et al, 2014).

[4] Fasting is neuroprotective following traumatic brain injury. Engelstalig onderzoeksresultaat welke laat zien dat 24 uur vasten bescherming biedt voor de neuronen, zorgt voor behoud van cognitieve functies en de functie van de mitochondrieën verbetert na een middelzware hersenschudding.

[5] 108: Water Fasting Done Right – Cellular Healing TV – Dr. Pompa Podcast waarin Dr. Pompa Dr. Dempsey interviewt die een blokvast van 22 dagen achter de rug heeft. Dr. Pompa vertelt ook over de ervaringen van z’n dochter die voor de tweede keer een ernstige hersenschudding kreeg en waarbij na 4 dagen volledig vasten alle symptomen verdwenen waren.

[6] The facts on Fasting Kort artikel van Dr. Perlmutter over de voordelen van vasten voor de aanmaak van nieuwe hersencellen.

[7] Your Brain On Ketones: How a High-fat Diet Can Help the Brain Work Better Een (Engels) artikel over de voordelen van LCHF en/of vasten op ons brein, door de aanmaak van ketonen. Ketose werkt op verschillende niveaus in op ons brein en er zijn dus verschillende redenen waarom onze hersenen beter werken als we in ketose zijn.

[8] Autophagy: The Real Way to Cleanse Your Body Beschrijft 3 manieren om autofagie op gang te brengen (letterlijk betekent dit ‘zelf-opeten’): intensief sporten, vasten en het beperken van koolhydraten. Autofagie is een manier waarop het lichaam schoon schip maakt: de cellen creeren dan membramen die op zoek gaan naar stukjes dode, zieke of uitgebluste cellen en deze als het ware opeten en de resulterende moleculen omzetten in energie of gebruiken om nieuwe cellen te maken.

[9] Ziek? Eet jezelf op. Dit artikel beschrijft de samenhang tussen autofagie en ziektes als Alzheimer, Parkinson en kanker.

[10] Autophagy in the Pathogenesis of Disease Zeer uitgebreide en wetenschappelijke beschrijving van autofagie en de bescherming die het biedt tegen o.a. infecties, kanker, neuro-degeneratie, cel-veroudering en hartziektes. Benoemt dat vasten dit proces op gang kan brengen. Beschrijft ook dat het idee dat IF (intermittent fasting) langer leven bevordert niet alleen een cultureel historische gedachte is die door verschillende bevolkingsgroepen wordt gedeeld, maar dat het ook door onderzoek is bewezen.

[10.1] ‘I have a way to beat this thing.’ Artikel in Rochester Magazine over een vee-arts, genaamd Travis Einertson, die sinds 2001 begonnen was met het voorschrijven van een ketogeen dieet bij katten met diabetes of overgewicht. Vanwege de goede resultaten gaat hij zelf ook ketogeen eten en gaat er zijn overgewicht mee te lijf. In 2012 blijkt hij een hersentumor te hebben. Bij de operatie van z’n tumor kunnen ze slechts de helft verwijderen. De rest zal in een volgende operatie verwijderd worden als de tumor weer verder gegroeid is. Door het ketogene dieet in combinatie met periodiek vasten is de tumor echter inmiddels geslonken van 21.2 millimeter naar 19.5 millimeter.

[11] Nobelprijs Geneeskunde voor onderzoek naar autofagie Beschrijving van het onderzoek van de Japanse celbioloog Yoshinori Ohsumi die de nobelprijs ontving voor zijn onderzoek rond autofagie, een cel-eigen afvalopruimsysteem dat beschadigde moleculen wegwerkt.

[12] Wachten met infuusvoeding op kinder-ic beter Heel interessant artikel over een uitgebreide studie uitgevoerd in Rotterdam, Leuven en Canada waarbij gekeken werd naar de effecten van pas na 7 dagen in plaats van binnen 1 dag voeding toedienen aan (zeer) jonge kinderen op IC afdelingen. De resultaten bleken, net als bij volwassenen op de IC, verrassend goed.

[13] Epilepsievereniging Nederland: Ketogeen dieet Artikel dat het ketogeen dieet introduceert voor epilepsiepatiënten als alternatief voor vasten. Het gunstige effect van vasten is al 2500 jaar bekend.  Maar uiteraard geldt het omgekeerde ook: vasten is dus blijkbaar ook een alternatief (en/of aanvulling op het ketogene dieet) voor epilepsiepatiënten.

[14] Fasting may benefit patients with epilepsy Artikel uit 2012 van het Johns Hopkins Children’s Center die bekend staan om hun onderzoek naar en behandeling van epilepsie in kinderen. Onderzoek wijst uit dat vasten voor kinderen met epilepsie een hoopgevende behandelmethode kan zijn, ofwel naast een ketogeen dieet, maar misschien in de toekomst ook als alternatief. Het ketogeen dieet en vasten lijken ieder voor zich bescherming te gebieden, maar wel tegen verschillende vormen van epileptische aanvallen.

[15] Fasting may help children with epilepsy Beschrijft een kleine vervolgstudie van het John Hopkins Childens’s Center waaruit bleek dat vasten inderdaad hoopgevend is als een alleenstaande therapie, zonder het te combineren met een ketogeen dieet.

[16] How to Lose Weight Like a Lion: Fasting and Feasting for Fat Loss Legt het ‘fast and feast’ principe uit aan de hand van het voedingspatroon van leeuwen in dierentuinen. Leeuwen die dagelijks 3 maaltijden kregen en overgewicht hadden, werden op een ‘fast and feast’ voedingspatroon gezet, waarbij ze 4 dagen in de week moesten vasten en op de andere dagen in totaal de beschikking hadden over dezelfde hoeveelheid voedsel als voorheen. Ook het type voedsel veranderde niet. De leeuwen gingen in totaal minder eten en vielen behoorlijk af. Ook was hun eten beter verteerd bij dit voedingspatroon.

[17] Fasting – A History Part I Eerste deel van een hele serie over vasten. Aan het eind van elk deel kun je doorklikken naar de volgende. Geschreven door Dr. Jason Fung, een echte autoriteit op het gebied van vasten. Brengt dagelijks vasten in de praktijk bij z’n patiënten. Een echte aanrader! Ook de pod casts over vasten zijn zeer de moeite waard, met name de eerste 23 afleveringen waaraan Dr. Fung en zijn rechterhand Megan Ramos hun medewerking hebben verleend.

[18] Hongerhormoon prikkelt aanmaak nieuwe hersencellen Artikel dat verwijst naar een onderzoek van Jeffrey Davies van de Swansea-universiteit in Wales die aantoonde dat het hongerhormoon ghreline cellen stimuleert te delen en te vermenigvuldigen. Het werd aangetoond in de hersencellen van muizen . Het hormoon verbetert hun leervermogen en geheugen, en het lijkt het aantal verbindingen tussen hersencellen te vergroten. Het kan verklaren waarom mensen mentaal scherper zeggen te zijn tijdens het vasten. Deze uitkomsten zijn ook zeer interessant met betrekking tot ziektes die de hersencellen laten afsterven, zoals Parkinson en Alzheimer.

Geef hier je reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.